توزیع ثروت

مفهوم ثروت

ثروت در منابع مختلف به شکل‌های متفاوتی تعریف می‌شود. به‌عنوان مثال، در سیستم حساب‌های ملی (SNA)، ثروت ساکنان یک اقتصاد به‌عنوان سطح دارایی‌ها و بدهی‌های آن اقتصاد در مقاطع زمانی مشخص تعریف می‌شود. با این حال، در برخی موارد، برداشت‌های گسترده‌تری از ثروت نیز اهمیت دارند. این برداشت‌ها فراتر از دارایی‌ها و بدهی‌ها به معنای متعارف آن‌ها رفته و انواع دیگری از منابعی را در نظر می‌گیرند که افراد ممکن است در اختیار داشته باشند.

برای مثال، دیدگاه رایج اقتصادی درباره ثروت می‌تواند با در نظر گرفتن سرمایه انسانی، سرمایه اجتماعی یا سرمایه فرهنگی گسترش پیدا کند. با این حال، ادغام تمام این مفاهیم دشوار است و علاوه بر این، ابعاد متنوع این انواع سرمایه به‌سختی می‌تواند به‌صورت جامع، به‌ویژه در سطح هر خانوار، اندازه‌گیری شود و نسبت دادن ارزش پولی به آن‌ها با چالش‌های جدی همراه است.

تعاریف اقتصادی

در اقتصاد، ثروت معمولاً به‌عنوان ارزش فعلیِ تنزیل‌شده جریان مصرف آینده یک فرد تعریف می‌شود و توان بالقوه فرد مورد نظر را برای مصرف کالاها و خدمات در طول زمان نشان می‌دهد. تعیین این ارزش معمولاً با استفاده از قیمت‌های بازار انجام می‌شود؛ اما باید در نظر داشت این قیمت‌ها تحت تأثیر عوامل ذهنی، زمینه‌ای و سوگیری‌های رفتاری قرار دارند و همه ارزش‌ها در آن‌ها منعکس نمی‌شود. ارزش ثروت همچنین تابعی از شرایط زمانی و مکانی و قابلیت استفاده از سرمایه‌های مادی، انسانی و اطلاعاتی برای ایجاد ارزش است. به‌رغم چالش‌های نظری و عملی در اندازه‌گیری و کمی‌سازی ثروت، این مفهوم به‌عنوان شاخصی کلان اقتصادی کاربردی باقی می‌ماند و در چارچوب حساب‌های ملی، با تجمیع موجودی‌ها و جریان‌ها، قابل برآورد و تحلیل است.

اندازه‌گیری ثروت

در برخی مطالعات، به‌ویژه در کشورهایی که داده‌های دقیق درآمد یا دارایی در دسترس نیست، از شاخص‌های ترکیبی ثروت استفاده می‌شود. شاخص ثروت با بهره‌گیری از داده‌هایی مانند مالکیت دارایی‌های بادوام، کیفیت مسکن و دسترسی به آب و خدمات بهداشتی، سطح زندگی بلندمدت خانوارها را به‌صورت نسبی برآورد می‌کند. این شاخص معمولاً با روش‌های آماری محاسبه شده و خانوارها را در طبقات مختلف ثروت دسته‌بندی می‌کند.

مفهوم تمرکز ثروت

طبق تعریف بانک جهانی، تمرکز ثروت فرآیندی است که در آن، تحت شرایط خاص، ثروت ایجاد شده می‌تواند در دست افراد یا نهادهای محدودی متمرکز شود. کسانی که دارای ثروت هستند، توانایی سرمایه‌گذاری در منابع و ساختارهای جدید ثروت را دارند یا می‌توانند از تجمع ثروت موجود بهره‌برداری کنند و در نتیجه، خود از ثروت بیشتری برخوردار می‌شوند.

مفهوم توزیع در اقتصاد

مفهوم و مصادیق توزیع را می‌توان در حوزه‌های مختلف از جمله اقتصاد، تکنولوژی، بازاریابی و موارد بسیار دیگر جستجو کرد. با این حال در این مطلب مفهوم اقتصادی آن مورد نظر است و از این نظر، طبق تعریف پل ساموئلسون، می‌توان توزیع را به‌صورت تقسیم کل تولید، درآمد یا ثروت میان افراد یا میان عوامل تولید (مانند نیروی کار، زمین و سرمایه) تعریف کرد.

ضریب جینی، روشی برای اندازه‌گیری نابرابری در اقتصاد

ضریب جینی (Gini Coefficient) (همان شاخص جینی) میزان انحراف توزیع درآمد (یا در برخی موارد، هزینه‌های مصرفی) میان افراد یا خانوارها در یک اقتصاد از توزیع کاملا برابر را اندازه‌گیری می‌کند. منحنی لورنز درصد تجمعی کل درآمد دریافت شده را در مقابل درصد تجمعی تعداد دریافت‌کنندگان، که از فقیرترین فرد یا خانوار شروع می‌شود، رسم می‌کند. شاخص جینی فاصله بین منحنی لورنز و خط فرضی برابری مطلق را اندازه‌گیری می‌کند و به‌صورت درصدی از حداکثر مساحت زیر خط بیان می‌شود. بنابراین، شاخص جینی برابر با صفر نشان‌دهنده برابری کامل و شاخص برابر با ۱۰۰ نشان‌دهنده نابرابری کامل است.

بانک جهانی در مطالعه‌ای که در سال 2024 منتشر شد، اعلام کرد شاخص کلیدی جدیدی برای اندازه‌گیری نابرابری در در داخل کشورها و هدایت فعالیت‌های خود به کار می‌برد، در شیوه محاسبه جدید، کشورهایی با نابرابری بالا با ضریب جینی بالای 40 معرفی می‌شوند. این شاخص جدید در چارچوب دیدگاه تازه بانک جهانی برای پایان دادن به فقر در سیاره‌ای قابل زیست معرفی شده است.

تئوری‌های توزیع در اقتصاد

مکاتب اقتصادی مختلف شیوه توزیع منابع در اقتصاد را به روش‌های مختلف توضیح داده‌اند و بعضا برای توزیع عادلانه‌تر راهکارهایی ارائه داده‌اند.

• تئوری توزیع کلاسیک
• تئوری توزیع در نظریات مارکس
• تئوری توزیع نئوکلاسیک
• مکتب توزیع